Otizm sıklıkla çocukların ilk üç yaşında başlayan, hayat boyu devam eden bir gelişimsel bir bozukluktur. Bu bozuklukta kişiler hem sözel hem de sözel olmayan biçimlerde ilişki kuramamaktadır. Gelişen teknoloji sayesinde basit testler yapılarak, tanısı erken dönemlerde konulabilmektedir.
Uygun rehabilitasyon merkezi programlarının da yardımıyla söz konusu kişilerin sosyal hayata kazandırılması mümkündür. Rahatsızlığın nedeni tam olarak bilinmese de uzmanlar tarafından genetik olduğu düşünülür.
Hem erkeklerde hem de kadınlarda görülmekte olsa da, erkeklerde görülme sıklığı daha fazladır. Bu bozukluğa sahip olanların yüzde 70’inde ayrıca zeka geriliği vardır. Ancak yüzde 10’luk bölümü üstün zeka olabilir.
Otizm tamamen düzelir mi sorusuna olumlu yanıt verilememektedir. Bu rahatsızlık aynı zamanda epilepsi, hiperaktivite bozukluğu, duygu durum bozukluğu ve dikkat eksikliği gibi durumlarla seyredebilir.
Otizm Belirtileri Nelerdir?
Çocuklarda otizm ilk üç yaşta başlamaktadır. Buna dair tanıların konulabilmesi için belirli tanılardan en az 6 tanesini taşıyor olması aranır. Bazıları şu şekilde görülmektedir;
- İletişim bozuklukları
- Sosyal etkileşimde yetersizlik
- Göz teması kuramama
- Hayali ya da sembolik oyunlar oynamama
- Herhangi bir nesnenin bir parçasına takıntılı olma
- Birbirini tekrarlayan basit aktiviteler
Bunun yanı sıra etkileşim başlatmada zorluk, aşırı tepki, duygusal olarak uyarılamama da bunlar arasına girmektedir.
Otizm Çeşitleri Nelerdir?
Otizm çeşitleri birbirine göre farklılık göstermektedir. 2013 yılında yapılan yeni bir tanıma göre bunlar şu şekildedir;
- Hafif: Hafif otizmde, bu rahatsızlığın karakteristik davranışları çok azdır. Hafif seyretmektedir.
- Orta: Orta otizmde rahatsızlığın davranışlarının çoğu gözlemlenir. Okul öncesi dönemde müdahale edildiğinde olumlu gelişmeler görülebilir.
- Ağır: Bu durumda çoğu otistik davranış görülmektedir. Uzman desteği gerekli olup doktor gözetiminde ilaç takviyesi ile olumlu sonuçlar alınabilir. Destek alınmadığı durumda ciddi anlamda iletişim, akademik ve sosyal problemler yaşanabilir.
Otizm her dönemde farklı belirtilere sahiptir. Ancak bebeklik durumunda ebeveynlerin dikkat etmesi, tanının daha erken konulmasına yardımcı olacaktır. Böylece rehabilitasyon ve tedaviyle daha başarılı sonuçlar alınabilir.
Eğer bebek nesnelere sabitleniyorsa, göz temasından kaçıyorsa, dış uyaranlara tepki vermiyorsa veya peekaboo tarzı oyunlara beklenen tepki gelmiyorsa doktora gidilmelidir.
Yetişkinlerde Otizm Bulunur Mu?
Bebeklerde otizm belirtileri tanılarla beraber konulabilmektedir. İlerleyen yaşlarda da bir takım belirtilerle bu bozukluklar fark edilebilir. Söz konusu belirtilerden bazıları şöyledir;
- Acıya karşı duyarsız olma
- İnsanlarla iletişim kurmak yerine cansız varlıklarla ilgilenme
- Konuşmada gecikme
- Adıyla hitap edince tepki vermeme
- Öpme ve sarılma gibi temaslardan hoşlanmama
- Topluluk içinde kendini izole etme
- Devamlı aynı oyunları oynama
- Sosyal ortamlarda korkunç tepkiler verme
- Tehlikeye karşı duyarsız olma
- Espri ve imaları anlamama
Otizmin hayat boyu devam etmesi nedeniyle yetişkinlerde otizm de görülebilir. Ancak rehabilitasyon ve tedaviler ile bireylerin hayata geri kazandırılması mümkün olmaktadır.
Otizm Neden Kaynaklanır?
Otizm hakkında günümüze kadar gerçekleştirilen birçok çalışma vardır. Ancak tüm bunlara karşılık bir cevap alınamamıştır.
Buna rağmen otizm neden olur sorusu için genetik ve çevresel faktörler verilmektedir. Söz konusu çevresel faktörlere,
- Doğum komplikasyonları,
- Viral enfeksiyonlar,
- Çevre kirliliği gibi durumlar verilmiştir.
Lakin bunlar kesin anlamda ispatlanmış değildir. Ayrıca aşı ile otizm arasında bir alaka olduğu da kesinlikle gösterilmemiştir.
Otizm Tedavisi Nasıl Yapılır?
Yetişkinlerde ve çocuklarda otizm için bazı tedavi yöntemleri vardır. Ancak bunlar ameliyat ya da belirli ilaç kullanarak tamamen ortadan kaldırmaya odaklanmaz. Aksine yaşam kalitesini ve işlevsel bakımdan kişilerin bağımsızlığını arttırmak hedeflenir.
Otizmli bireylerin bozukluklarını tedavi etmek, gelişmede yaşanan gecikmeleri desteklemek amaçlanmaktadır. Beyin ilk üç yılda hızlı gelişip öğrenme kapasitesine sahip olduğu için, erken teşhis edilmesi durumunda daha iyi sonuçlar da alınabilir.
Otizm tedavisi kişiye göre yapılır. Dolayısıyla ilk olarak bireylerin ihtiyaçları incelenerek buna göre planlar gerçekleştirilir. Ardından da buna göre küçük yaşlarda sürekli ve yoğun eğitim programları yapılır.
Bu sayede onların kendilerine bakabilme, sosyal ve iş yetilerine işlevsellik kazandırma mümkün olabilir. Ayrıca davranış terapileri de gerçekleştirilir.
Otizm Testi Nasıl Yapılır?
Bebeklerde otizm belirtileri dış gözlemler ile anlaşılabilir. Ancak şüphelenen anne babalar erken dönemlerde doktora giderek gerekli testleri yaptırmalıdır.
Otizmde tıbbi bir test bulunmasa da tarama yöntemleri mevcuttur. Bunlar içerisine çocukların gözlemlenmesi de dahil olmaktadır. CARS Derecelendirme Sistemi, bu konuda en sık kullanılan yöntemler arasındadır.
Böylece onların diğer insanlarla girdiği etkileşimler, vücutlarını nasıl kullandıkları, meydana gelen değişimlere adapte olup olamadıkları gibi konular değerlendirilir. Kullanılan bir diğer yöntem olan M-CHAT ise soru listesi bulundurur. Otizm bulunan 18 aydan küçük çocuklar incelenir. Bunlar iki kısımdan oluşmakta olup biri anne-baba diğeri de çocuk psikiyatristi içindir.
Ayrıca 40 maddeden oluşan tarama testinden de yararlanılır. Böylece çocuğun sosyal ve iletişim durumu, motor ve oyun becerileri değerlendirilir.
